Dünya Sağlık Örgütü'nden 20 soru 20 Cevap ile Covid-19

20 soru 20 Cevap ile Covid-19

Bu yazımda Coronavirüs ailesinin yeni üyesi olan Covid-19 virüsü ile ilgili merak edilen konulara daha hızlı ve daha anlaşılır değinmek ve siz okuyucularıma sunacağım bilgiler ile bilgi kirliliğinin ortadan kalkarak ne ile karşı karşıya olduğumuzu net olarak belirtmek istedim. Dünya Sağlık Örgütünün resmi sayfasında İngilizce olarak yayınlanan Question and Answer  bölümünde bu pandemi ile ilgili bütün detaylar açıkça belirtilmektedir. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) bu pandemiyi yakından takip ediyor ve konu ile ilgili bütün yeni gelişmeleri bütün dünya halkları ile paylaşıyor. Burada yayınlanan bilgi ve verilerin güvenli olduğunu sanırım tartışmaya 
gerek yok. Keyifli okumalar.

1.       Coronavirüs Nedir?

Coronavirüsler, hayvanlarda veya insanlarda hastalığa neden olabilen büyük bir virüs ailesidir. Bilinen birkaç coronavirüs tipinin geçmişte neden olduğu hastalık bilinmektedir. Bunların başında Orta Doğu Solunum Sendromu (MERS) ve Şiddetli Akut Solunum Sendromu (SARS) gibi daha şiddetli olan ve üst solunum yolu enfeksiyonlarına neden olan hastalıklar bulunmaktadır. Ve en son keşfedilen koronavirüs bireyi de aileye yeni katılan Covid-19 dur.

            2.       Covid-19 Nedir?
Covid-19 Son zamanlarda keşfedilen Coronavirüs ailesine ait yeni tip bulaşıcı bir virüstür. Bu kısaltma, coronavirus disease 2019 olan kelime ve rakamların kısaltmasıdır. Bu yeni tip virüs 12 Aralık 2019 yılında Çin’in Wuhan şehrinde ortaya çıkmıştır.

3.       Covid-19’un Belirtileri Nelerdir?

Covid-19'un en yaygın semptomları arasında ateş, yorgunluk ve kuru öksürük bulunmaktadır. Bazı hastalarda ağrı, burun tıkanıklığı, burun akıntısı, boğaz ağrısı veya ishal gibi belirtiler olabilir. Bu semptomlar genellikle hafif şekilde ve yavaş seyreder. Bazı insanlar enfekte olur, herhangi bir semptom belirmez ancak kendilerini iyi de hissetmezler. Çoğu insan (yaklaşık% 80) özel tedaviye ihtiyaç duymadan hastalıktan iyileşir. Covid-19 kapan her 6 kişiden yaklaşık 1'i ağır hastalanmakta ve nefes almakta güçlük çekmektedir. Ciddi hastalık geliştirme olasılığı yüksek olan kişilerin başında yaşlı insanlar, yüksek tansiyonu olanlar, kalp problemleri ve diyabet gibi altta yatan tıbbi sorunları olan insanlar bulunmaktadır. Ateş, öksürük ve nefes almada zorluk çeken insanlar acil tıbbi yardım almalıdırlar.

4.       Covid-19 Nasıl Yayılır?

İnsanlar Covid-19’a taşıyıcı olan başka insanlar tarafından yakalanmaktadırlar. Hastalık, kişiden kişiye, Covid-19 taşıyıcısı olan bir kişinin öksürüğü veya nefesi ile meydana gelen küçük damlacıklar ile yayılabilir. Bu damlacıklar kişinin etrafındaki nesnelere ve yüzeylere düşer. Diğer insanlar daha sonra bu nesnelere veya yüzeylere dokunarak ve ardından gözlerine, burnuna veya ağzına dokunarak Covid-19 virüsüne yakalanırlar. İnsanlar ayrıca, Covid-19'lu damlacıkları öksüren veya nefes veren bir kişiden direkt damlacıklı nefes alırlarsa Covid-19'a yakalanabilirler. Bu yüzden hasta olan bir kişiden 1 metreden daha uzak durmakta fayda var. Dünya Sağlık Örgütü, Covid-19'un yayılma yolları konusunda devam eden araştırmaları değerlendirmekte ve güncellenmiş bulguları paylaşmaya devam edecektir.

. Covid-19’a neden olan virüs hava yoluyla bulaşır mı?

Bugüne kadar yapılan çalışmalar, Covid-19'a neden olan virüsün esas olarak hava yerine solunum damlacıkları ve temas yoluyla bulaştığını göstermektedir.

“Covid-19 nasıl yayılır?” Hakkındaki önceki cevaba bakınız.

. Covid-19’a hiçbir semptomu olmayan bir kişiden yakalanılabilir mi?

Hastalığın ana bulaşma yolu öksüren bir kişi tarafından atılan solunum yolu damlacıklarıdır. Hiç semptomu olmayan bir kişiden Covid-19'a yakalanma riski çok düşüktür. Bununla birlikte, Covid-19 olan birçok insan sadece hafif semptomlar yaşar. Bu özellik hastalığın erken evrelerinde geçerlidir. Bu nedenle, örneğin hafif bir öksürüğü olan ve hasta hissetmeyen bir kişiden Covid-19'a yakalanmak mümkündür.

DSÖ, Covid-19'un bulaşma süresi üzerine devam eden araştırmaları değerlendirmektedir ve güncellenmiş bulguları paylaşmaya devam edecektir.

. Hastalığı olan birinin dışkısından Covid-19'a yakalanabilir miyim?

Enfekte bir kişinin dışkısından Covid-19'a yakalanma riski düşük gibi görünmektedir. İlk araştırmalar bazı durumlarda virüsün dışkıda mevcut olabileceğini düşündürsede, bu yoldan yayılma şekli salgının ana özelliği değildir.

DSÖ, Covid-19'un yayılma yolları konusunda devam eden araştırmaları değerlendirmektedir ve yeni bulguları paylaşmaya devam edecektir. Ancak bu bir risk olduğundan, banyoyu kullandıktan sonra ve yemekten önce ellerin düzenli olarak temizlenmesi başka bir nedendir.

5.       Kendimi korumak ve hastalığın yayılmasını önlemek için ne yapabilirim?

Herkes için koruma önlemleri
DSÖ web sitesinde, ulusal ve yerel halk sağlığı otoritelerinde bulunan Covid-19 salgınıyla ilgili en son bilgilerden haberdar olun. Dünyadaki birçok ülkede Covid-19 vakaları görüldü ve bazılarında salgınlar mevcut. Çin ve diğer bazı ülkelerdeki yetkililer salgınları yavaşlatmayı veya durdurmayı başardılar. Ancak, durum tahmin edilemez, bu yüzden en son haberler için düzenli olarak kontrol edin.

Bazı basit önlemler alarak enfekte olma veya Covid-19'u yayma şansınızı azaltabilirsiniz:

. Ellerinizi düzenli olarak alkol bazlı dezenfektan ile veya su ve sabun ile ovarak yıkayın.

Neden mi? Çünkü elleri su ve sabun ile ovarak yıkadığınızda veya dezenfektan ile temizlediğinizde virüs ellerinizde yaşayamaz.

. Hapşuran veya öksüren kişiler ile aranızda en az 1 mt. Mesafe bırakın

. Neden mi? Virüsün taşıyıcısı olabilecek bir kişinin öksürmesi veya hapşurması ile birlikte ağzından saçılabilecek zerrecikler içerisinde yer alan covid-19 yakın olmanızdan dolayı sizi enfekte edebilir.

. Elleriniz ile gözlerinize, burnunuza veya ağzınıza dokunmayın

. Neden mi? Elleriniz gün içerisinde birçok yüzeye temas eder ve bu yüzeylerde bulunan virüsler ellerinize bulaşır. Elleriniz kirlendiğinde üzerinde yer alan virüsleri gözlerinize, burnunuz veya ağzınıza bulaştırabilir. Oradan vücudunuza girebilir ve sizi hasta edebilir.

Siz ve etrafınızdakilerin solunum yolları açısından güvende olduğundan emin olun. Bunun için öksürürken veya hapşururken mendil kullanarak veya yok ise dirseğinizi kullanarak ağzınızı kapalı tutun. Kulanmış olduğunuz mendili derhal çöpe atın.

. Neden mi? İyi bir solunum yolu hijyeni uygulayarak etrafınızdakileri grip, soğuk algınlığı veya Covid-19 gibi virüslerin yayılmasından koruyabilirsiniz.

Kendinizi iyi hissetmiyorsanız evde kalın. Kendinizi iyi hissetmiyorsanız evde kalın. Ateş, öksürük ve nefes almada zorluk çekiyorsanız, tıbbi yardım alın ve önceden arayın. Yerel sağlık kurumunuzun talimatlarını izleyin.

. Neden mi? Ulusal ve yerel yetkililer bölgenizdeki durum hakkında en güncel bilgilere sahip olacaktır. Önceden aramak, sağlık uzmanınızın sizi hızlı bir şekilde doğru sağlık kuruluşuna yönlendirmesini sağlayacaktır. Bu ayrıca sizi koruyacak ve virüslerin ve diğer enfeksiyonların yayılmasını önlemeye yardımcı olacaktır.

En son Covid-19 etkin noktalarından haberdar olun (Covid-19'un yaygın olarak yayıldığı şehirler veya yerel bölgeler). Mümkünse, özellikle yaşlı biriyseniz veya diyabet, kalp veya akciğer hastalığınız varsa belirlenen yerlere seyahat etmekten kaçının.

. Neden mi? Bu alanlardan birinde Covid-19'a yakalanma şansınız daha yüksektir.

Covid-19'un yayıldığı alanlarda (son 14 gün) bulunan veya yakın zamanda ziyaret etmiş kişiler için koruma önlemleri

. Yukarıda belirtilen yönergeleri izleyin (Herkes için koruma önlemleri)

. Baş ağrısı, düşük dereceli ateş (37.3C veya üstü), hafif burun akıntısı veya kendini iyi hissetmeme gibi hafif semptomlarla bile iyileşene kadar kendinizi evde kalarak izole edin.

. Birinin size sarf malzemesi getirmesi veya dışarı çıkmanız gerekiyorsa, ör. yiyecek almak için, diğer insanlara bulaştırmamak için bir maske takın.

. Neden mi? Başkalarıyla temastan kaçınmak ve tıbbi tesisleri ziyaret etmek, bu tesislerin daha etkili çalışmasına ve sizi ve diğerlerini olası Covid-19 vebenzeri virüslerden korumaya yardımcı olacaktır.

. Ateş, öksürük ve nefes almada zorluk çekiyorsanız, derhal tıbbi yardım alın, çünkü bu solunum yolu enfeksiyonu veya diğer ciddi durumlardan kaynaklanabilir. Önceden arayın ve sizi karşılayacak kişiye en son seyahat ettiğiniz yer veya seyahat edenlerle irtibat kurmasını söyleyin.

. Neden mi? Önceden aramak, sağlık uzmanınızın sizi hızlı bir şekilde doğru sağlık kuruluşuna yönlendirmesini sağlayacaktır. Bu ayrıca Covid-19 ve diğer virüslerin olası yayılmasını önlemeye yardımcı olacaktır.

6.       Covid-19'u yakalanma ihtimalim nedir?

Risk, bulunduğunuz yere ve daha spesifik olarak, orada bir Covid-19 salgını olup olmadığına bağlıdır. Çoğu yerde çoğu insan için Covid-19'u yakalama riski hala düşüktür. Bununla birlikte, artık dünyanın dört bir yanında hastalığın yayıldığı yerler (şehirler veya bölgeler) var. Bu alanlarda yaşayan veya ziyaret eden insanlar için Covid-19'u yakalama riski daha yüksektir. Hükümetler ve sağlık otoriteleri, yeni bir Covid-19 vakası tespit edildiğinde güçlü bir şekilde harekete geçiyor. Seyahat, hareket veya büyük toplantılarda yerel kısıtlamalara uyduğunuzdan emin olun. Hastalık kontrol çabalarıyla işbirliği yapmak Covid-19'u yakalama veya yayma riskinizi azaltacaktır.

Covid-19 salgınları, Çin'de ve diğer bazı ülkelerde gösterildiği gibi kontrol altına alınabilir ve iletimi durdurulabilir. Ne yazık ki, yeni salgınlar hızla ortaya çıkabilir. Gittiğiniz veya gitmeyi düşündüğünüz yerin durumunun farkında olmanız önemlidir. DSÖ, dünya çapında Covid-19 durumu hakkında günlük güncellemeler yayınlamaktadır.

Bunları;https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/situation-reports/ adresinde görebilirsiniz.

7.       Covid-19 hakkında endişelenmeli miyim?

Covid-19 enfeksiyonuna bağlı hastalık, özellikle çocuklar ve genç yetişkinler için genellikle hafiftir. Bununla birlikte, ciddi hastalığa neden olabilir: onu yakalayan her 5 kişiden yaklaşık 1'inde hastane bakımı gerekir. Bu nedenle, insanların Covid-19 salgınının kendilerini ve sevdiklerini nasıl etkileyeceğinden endişe etmesi oldukça normaldir.

Endişelerimizi kendimizi, sevdiklerimizi ve topluluklarımızı korumak için eyleme geçirebiliriz. Bu eylemler arasında ilk ve en önemlisi düzenli ve kapsamlı el yıkama ve iyi solunum hijyeni. İkinci olarak, seyahat, hareket ve toplantılara getirilen kısıtlamalar da dahil olmak üzere, yerel sağlık otoritelerinin tavsiyelerini takip edin.

Kendinizi nasıl koruyacağınız hakkında daha fazla bilgi için https://www.who.int/emergencies/diseases/novel-coronavirus-2019/advice-for-public

8.       Kimler ağır hastalık geliştirme riski altındadır?

Covid-2019'un insanlar üzerindeki etkilerini hala öğrenmeye çalışırken, yaşlıları ve önceden mevcut tıbbi durumları (yüksek tansiyon, kalp hastalığı, akciğer hastalığı, kanser veya diyabet gibi) olan kişilerin ciddi hastalık süreci geçirdiği görünüyor.

9.       Antibiyotikler Covid-19'un önlenmesinde veya tedavisinde etkili midir?

Hayır. Antibiyotikler virüslere karşı çalışmaz, sadece bakteriyel enfeksiyonlar üzerinde çalışırlar. Covid-19'a bir virüs neden olur, bu nedenle antibiyotikler çalışmaz. Antibiyotikler, Covid-19'un önlenmesi veya tedavisi için kullanılmamalıdır. Sadece bir bakteriyel enfeksiyonu tedavi etmek için bir doktor tarafından yönlendirildiği şekilde kullanılmalıdır.

10.   Covid-19'u önleyebilecek veya tedavi edebilecek bir ilaç veya tedavi var mı?

Bazı batılı, geleneksel veya ev ilaçları rahatlık sağlayabilir ve Covid-19 semptomlarını hafifletebilirken, mevcut ilaçların hastalığı önleyebileceğine veya tedavi edebileceğine dair bir kanıt yoktur. DSÖ, Covid-19 için bir önleme veya tedavi olarak antibiyotikler de dahil olmak üzere herhangi bir ilaç önermemektedir. Bununla birlikte, hem batılı hem de geleneksel ilaçları içeren klinik çalışma vardır. DSÖ, klinik bulgular elde edilir edilmez güncellenmiş bilgi vermeye devam edecektir.

11.   Covid-19 için bir aşı, ilaç veya tedavi var mı?

Henüz değil. Bugüne kadar, Covid-19'u önlemek veya tedavi etmek için aşı ve spesifik bir antiviral ilaç yoktur. Bununla birlikte, etkilenenlerin semptomları hafifletmeye özen göstermesi gerekir. Ciddi hastalığı olan kişiler hastaneye yatırılmalıdır. Çoğu hasta destekleyici bakım sayesinde iyileşir.

Olası aşılar ve bazı spesifik ilaç tedavileri araştırılmaktadır. Klinik araştırmalarla test ediliyorlar. DSÖ, Covid-19'u önlemek ve tedavi etmek için aşı ve ilaç geliştirme çabalarını koordine etmektedir.

Kendinizi ve diğerlerini Covid-19'a karşı korumanın en etkili yolları, ellerinizi sık sık temizlemek, öksürüğünüzü dirsek veya kol kıvrımı ile örtmek ve öksüren ile en az 1 metre (3 feet) mesafeyi korumaktır. (Bkz. Yeni koronavirüse karşı temel koruyucu önlemler).

12.   Covid-19 SARS ile aynı mıdır?

Hayır. Covid-19'a neden olan virüs ve 2003 yılında Şiddetli Akut Solunum Sendromu'nun (SARS) salgınına neden olan virüs genetik olarak birbiriyle ilişkilidir, ancak neden oldukları hastalıklar oldukça farklıdır. SARS, Covid-19'dan daha ölümcül ama çok daha az bulaşıcıydı. 2003 yılından bu yana dünyanın hiçbir yerinde SARS salgını yaşanmadı.

  

13.   Kendimi korumak için maske takmalı mıyım?

Sadece Covid-19 semptomları (özellikle öksürük) hastasıysanız veya Covid-19 olan birine bakıyorsanız bir maske takın. Tek kullanımlık yüz maskesi yalnızca bir kez kullanılabilir. Eğer hasta değilseniz ya da hasta olan birine bakıyorsanız o zaman bir maske harcıyorsunuz demektir. Dünya çapında maske sıkıntısı var, bu yüzden DSÖ insanları maskeleri akıllıca kullanmaya çağırıyor.

DSÖ, değerli kaynakların gereksiz yere israfından ve maskelerin yanlış kullanılmasından kaçınmak için tıbbi maskelerin rasyonel kullanılmasını tavsiye eder (bkz.

Kendinizi ve diğerlerini Covid-19'a karşı korumanın en etkili yolları, ellerinizi sık sık temizlemek, öksürüğünüzü dirsek veya doku kıvrımı ile örtmek ve öksürme veya hapşırma yapan insanlardan en az 1 metre (3 feet) uzakta durmaktır. . Daha fazla bilgi için yeni koronavirüse karşı temel koruyucu önlemlere bakın.

14.   Bir maske nasıl takılır, kullanılır, çıkarılır ve atılır?

. Bir maske sadece sağlık çalışanları, bakım görevlileri ve ateş yada öksürük gibi solunum semptomları olan kişiler tarafından kullanılmalıdır.

. Maskeye dokunmadan önce, elleri alkol bazlı bir jel ile dezenfekte edin veya sabun ve su ile temizleyin.

. Maskeyi alın ve yırtık veya delik olup olmadığını inceleyin.

. Hangi tarafın üst taraf olduğunu bulun (metal şeridin olduğu yer üstte) ve doğru kullanın.

. Maskenin doğru tarafının dışarıya baktığından emin olun (renkli taraf).

. Maskeyi yüzünüze yerleştirin. Maskenin metal şeridini veya sert kenarını, burnunuzun şekline göre kalıplayın.

. Maskenin alt kısmını aşağı doğru çekin, böylece ağzınızı ve çenenizi kaplar.

Kullandıktan sonra maskeyi çıkarın; maskenin potansiyel olarak kontamine (bozulmuş) olan yüzeylerine dokunmamak için maskeyi yüzünüzden ve kıyafetlerinizden uzak tutarken kulakların arkasındaki elastik halkaları çıkarın.

. Kullanımdan hemen sonra maskeyi kapalı bir kutuya atın.

Maskeye dokunduktan veya attıktan sonra el hijyeni uygulayın - Alkol bazlı el ovma kullanın veya gözle görülür şekilde kirlenmişse ellerinizi su ve sabunla yıkayın.

15.   Covid-19 Kuluçka süresi ne kadardır?

“Kuluçka dönemi”, virüsü yakalama ile hastalığın belirtilerini göstermeye başlama arasındaki zaman anlamına gelir. Covid-19 için kuluçka döneminin çoğu tahmini 1-14 gün arasında, en yaygın olarak beş gündür. Daha fazla veri elde edildikçe bu tahminler güncellenecektir.

16.   İnsanlara bir hayvan kaynağından Covid-19 bulaşabilir mi?

Coronavirüsler hayvanlarda yaygın olan büyük bir virüs ailesidir. Bazen insanlar bu virüslerle enfekte olur ve daha sonra başkalarına bulaştırabilirler. Örneğin, SARS-CoV misk kedileriyle ilişkilendirildi ve MERS-CoV dromedary (çok hörgüçlü) develer tarafından bulaştırıldı. Covid-19'un olası bulaştırdığı düşünülen hayvan kaynakları henüz doğrulanmamıştır.

Canlı hayvan pazarlarını ziyaret ederken olduğu gibi kendinizi korumak için hayvanlarla ve hayvanların temas ettiği yüzeylerle doğrudan temastan kaçının. Her zaman iyi gıda güvenliği uygulamaları sağlayın. Çiğ et, süt veya hayvan organları ile pişmemiş veya az pişmiş hayvansal ürünleri tüketmekten kaçının.

17.   Evcil hayvanımdan Covid-19'u yakalayabilir miyim?

Hong Kong'da enfekte olmuş bir köpeğin bir örneği olmasına rağmen, bugüne kadar bir köpeğin, kedinin veya herhangi bir evcil hayvanın Covid-19'u iletebileceğine dair bir kanıt yoktur. Covid-19 esas olarak enfekte bir kişi öksürdüğünde, hapşırdığında veya konuştuğunda üretilen damlacıklar yoluyla yayılır. Kendinizi korumak için ellerinizi sık sık ve iyice temizleyin.

DSÖ, bu ve diğer Covid-19 konuları hakkındaki en son araştırmaları izlemeye devam etmekte ve yeni bulgular ortaya çıktıkça güncellenecektir.

18.   Virüs yüzeylerde ne kadar süre hayatta kalır?

Covid-19'a neden olan virüsün yüzeylerde ne kadar süre hayatta kaldığı kesin değildir, ancak diğer koronavirüsler gibi davranmaktadır. Çalışmalar, koronavirüslerin (Covid-19 virüsü hakkında ön bilgiler dahil) yüzeylerde birkaç saat veya birkaç güne kadar devam edebileceğini göstermektedir. Bu, farklı koşullar altında değişebilir (örn. Yüzey tipi, ortam sıcaklığı veya nemi).

Bir yüzeye bulaşabileceğini düşünüyorsanız, virüsü öldürmek ve kendinizi ve diğerlerini korumak için basit bir dezenfektanla temizleyin. Ellerinizi alkol bazlı bir jel ovarak temizleyin veya sabun ve su ile yıkayın. Gözlerinize, ağzınıza veya burnunuza dokunmaktan kaçının.

19.   Covid-19'un rapor edildiği herhangi bir yerden kargo paketi almak güvenli midir?

Evet. Enfekte bir kişinin ticari malları kontamine(virüs bulaştırma) olasılığı düşüktür ve Covid-19'a neden olan virüse, taşınmış, seyahat etmiş ve farklı koşullara ve sıcaklığa maruz bırakılmış bir paketten yakalanma riski de düşüktür.

20.   Son olarak yapmamam gereken bir şey var mı?

Aşağıdaki önlemler Covid-19'a karşı etkili Değildir ve zararlı olabilir:

. Sigara içmek

. Birden fazla maske takmak

. Antibiyotik almak (Bkz. Soru 10 "Covid-19'u önleyebilecek veya iyileştirebilecek herhangi bir tedavi ilacı var mı?")

. Her hangi ateş, öksürük ve nefes alma zorluğunuz varsa, daha şiddetli bir enfeksiyon geliştirme riskini azaltmak için erken tıbbi yardım alın ve son seyahat geçmişinizi sağlık uzmanınızla paylaştığınızdan emin olun.

Hazırlayan: Muzaffer Karakuş

Kaynak: https://www.who.int/news-room/q-a-detail/q-a-coronaviruses